بروتالیسم در معماری چیست؟

بروتالسیم یکی از سبک های معماری است که در اثر جنبش مدرنیستی و واکنش در برابر معماری نوستالژیک در دهه 1950 یعنی درست 5 سال پس از پایان جنگ جهانی دوم با هدف بازسازی سریع‌تر شهرها شکل گرفت و تا سال 1970 ادامه پیدا کرد. خاستگاه سبک بروتالسیم، کشور انگلستان بود و پس از مدت کوتاهی در کشورهای دیگر جهان توسعه یافت.

از آنجایی که این سبک در معماری مدرن، مورد توجه بسیاری از معماران و حتی مردم قرار گرفت، تصمیم گرفتیم این مقاله از وبلاگ زمان استودیو در زمینه طراحی دکوراسیون داخلی منزل را به معرفی بروتالیسم در معماری و عناصر کلیدی این سبک اختصاص بدهیم و معروف‌ترین بناهای جهان که با این سبک ساخته شده است را به شما معرفی کنیم. پس اگر به این مبحث علاقه دارید، توصیه می‎کنیم تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.

تاریخچه بروتالیسم در معماری

همانطور که اشاره کردیم سبک معماری بورتالیسمی، برخواسته از جنبش مدرنیستی اواخر قرن بیستم بود. اصطلاح Brutalism، برای اولین بار توسط معماران بریتانیایی آلیسون و پیتر اسمیتسون که به نمایش مصالح خام، در نمای ساختمان‎ها بودند، به عنوان یک سبک معماری نوین مطرح شد.

البته درست به همان اندازه که آلیسون و پیتر، به عنوان پایه گذاران سبک بروتالیسم در معماری شناخته می‎شوند، نام لوکوربوزیه، معمار سوئیسی-فرانسوی نیز در سبک بروتالیسم دیده و شنیده می‎شود.

بروتالسیم در واقع یک سبک معماری است که در آن، ساختمان‎ها به صورت بتنی، بدون هیچگونه روکش و تزئینات در نمای ساختمان، ساخته می‎شوند. در انگلیس، بروتالیسم برای طراحی مسکن اجتماعی سودمند و کم‎هزینه، بر اساس اصول سوسیالیستی مورد استفاده قرار گرفت و به سرعت در سایر کشورهای جهان گسترش یافت.

به طور کلی بیشترین کاربرد طرح‎های معماری بروتالیستی، در ساخت ساختمان‎هایی نظیر دانشگاه‎ها، کتابخانه‌ها، دادگاه‎ها و سازمان‎های عمومی بود. یکی از اولین ساختمان‏هایی که به سبک بروتالیسم ساخته شد، یک مجتمع مسکونی بود که پس از جنگ جهانی دوم با عنوان مسکن اجتماعی برای طبقه کاگر در کشور فرانسه شهر مارسی در سال 1952 ساخته شد.

نمای بیرونی این ساختمان، یک قاب بتنی عظیم بدون تزئینات است که واحدهای آپارتمانی آن دیده می‌شوند. در سال 1950 تا 1970 سبک بروتالیسم به سرعت در کشورهای اروپایی، اتحاد جماهیر شوروی و کشورهای شرق آسیا مانند ژاپن به سرعت گسترش یافت.

عناصر کلیدی سبک بروتالیسم

همانطور که اشاره کردیم، بروتالسیم به ساختمان‎های ساخته شده با بتن خام گفته می‎شود که اثری از تزئینات و نماسازی روی آن وجود ندارد. به عبارت دیگر عریان و عاری از هرگونه تزئینات است.

اما اگر بخواهیم لیستی از اصلی‎ترین ویژگی‎های سبک بروتالیسم در اختیار شما قرار بدهیم، باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• ساختمان‎های ساخته شده با بلوک های سیمانی
• خطوط ساده و عاری از اشکال مختلف هندسی
• نداشتن تزئینات در بخش نمای ساختمان
• تک رنگ بودن ساختمان و متریال استفاده شده در آن
• سطوح خشن و ناهموار در بخش بیرونی
• استفاد از مصالح مدرن مانند شیشه، فود، سنگ
• پنجره‎های کوچک مستطیلی شکل
• طراحی چهارگوشه و قالب‌بندی نمایان

در یک کلام می‎توان گفت ساختمان‌های بروتالیست، با ساختارهای مینیمال و بدون تزئینات شناخته می‎شوند.

معروف‎ترین ساختمان‎ها با سبک معماری بروتالسیم در جهان

در این بخش معروف‎ترین و پرطرفدارترین ساختمان ساخته شده با سبک بروتالیسم و سبک های تلفیقی را در کشورهای مختلف جهان به شما معرفی می‎کنیم.

کتابخانه اصلی دانشگاه کالیفرنیا در شهر سن دیگو

(GEISEL LIBRARY BY WILLIAM PEREIRA. 1970, SAN DIEGO, CA)

کتابخانه اصلی دانشگاه کالیفرنیا در سن دیگو یکی از معروف‏ترین ساختمان‌‏هایی است که با تلفیق سبک بروتالسیم و آینده‎نگر (Futurism) ساخته شده است. نمای کتابخانه شبیه دست‎هایی است که چند کتاب را بالا گرفته است. این ساختمان توسط ویلیام پریرا، یکی از طرفداران سبک بروتالیسم در سال 1970 طراحی و ساخته شده است.

کتابخانه ملی آرژانتین

(NATIONAL LIBRARY OF THE ARGENTINE REPUBLIC BY CLORINDO TESTA. DESIGNED 1961, BUENOS AIRES)

کتابخانه ملی آرژانتین توسط یک معمار آرژانتینی به نام ” ClorindoTesta” در محوطه کاخ Unzué، محل اقامت رئیس جمهور آرژانتین در سال 1961 ساخته شده و اولین ساختمان به سبک بروتالیسم در این کشور است. یک ساختمان بسیار مستحکم و با شکوه که نمای آن تلفیقی از بتن خام و شیشه است و در بخش فوقانی آن پنجره‌های کوچک متوالی دیده می‎شود.

مجموعه مسکونی هبیتیت شهر مونترال

(HABITAT 67 BY MOSHE SAFDIE. 1967, MONTREAL)

جالب است بدانید این مجموعه، در واقع پروژه پایان‌نامه کارشناسی ارشد یک معمار کانادایی – آمریکایی به نام “Moshe Safdie” بود که بعدها در سال 1967 در شهر مونترال کانادا ساخته شد. این بنا با استفاده از بلوک‌های سیمانی پیش ساخته و یکسان ساخته شده است و در آن زمان، برای به نمایش گذاشتن زندگی در حومه شهر با ترکیب فضای سبز، هوای تازه و حریم خصوصی شکل گرفت. در حال حاضر Habitat 67 یکی از معروف‎ترین ساختمان‎های شهر مونترال است.

شهرداری بوستون آمریکا

(BOSTON CITY HALL BY KALLMANN MCKINNELL & KNOWLES. 1968, BOSTON, MA)

شهرداری شهر بوستون آمریکا در دهه 1960 میلادی در حالی ساخته شد که برخی آن را یک ساختمان بسیار زشت و بی روح می‌دانستند و عده‎ای دیگر از این ساختمان به عنوان عالی‎ترین نمونه معماری آمریکایی یاد می‎کردند.

ساختمان شهرداری، بر اساس کاربری و عملکرد به سطوح مختلفی تقسیم می‎شود. سطوح پایین اغلب برای مراجعه عموم مردم در نظر گرفته شده و سطوح میانی، محل اقامت مقامات دولتی است.

تلفیق سبک بروتالیسم با دیگر سبک های معماری

در سال‏های اخیر شاهد تلفیق سبک‎های معماری هستیم به طوریکه در برخی موارد، تشخیص سبک‎ها و مرز‎بندی آنها از یکدیگر کمی دشوار است. سبک بروتالیسم نیز به واسطه مدرن بودن، یکی از رایج‎ترین سبک‎های تلفیقی است.

برای تلفیق این سبک و استفاده از آن در معماری داخلی از انواع رنگ دیوار برای ایجاد کنتراست، چوب برای گرما بخشیدن به محیط و استفاده از منحنی‏ها به جای خطوط ساده به کار گرفته می‎شود. تصاویر زیر، خانه‎ای در شهر بالی اندونزی را نشان می‎دهد که با استفاده از سبک معماری بروتالیسم تلفیقی طراحی و ساخته شده است.

بروتالیسم در معماری ایران

سبک بروتالیسم، در ایران به اندازه اروپا قدمت دارد و از نخستین نمونه‏های ساخته شده با این سبک می‎توان به طراحی سردر دانشگاه تهران در دوره پهلوی اشاره کرد.

ساختمان کتابخانه و خوابگاه دانشگاه شیراز، ساختمان اداری و خوابگاه دانشکده فنی و مهندسی انقلاب، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از دیگر نمونه‎های سبک بروتالیسم در معماری ایرانی هستند.

یکی از بزرگترین مجموعه‎های ساخته شده در ایران به سبک بروتالیسم، شهرک اکباتان تهران در سال 1345 است که یکی از مدرن‎ترین شهرک‎های مسکونی در ایران می‎باشد.

از دیگر ساختمان‎های معروف بروتالیسمی در ایران می‎توان به موارد زیر اشاره کرد:

• موزۀ هنرهای معاصر تهران
• پردیس سینمایی پارک ملت
• ساختمان وزارت کشور
• برج‌های اسکان

سقوط و افول سبک بروتالیسم در معماری

سبک بروتالیسم در معماری، در سال‎های 1970 در اوج خود بود و در دهه 1980 به طور فزاینده‎ای مورد انتقاد قرار گرفت و سرد، بی روح و نامناسب شناخته شد و وارد مرحله افول شد.

علاوه بر این به مرور زمان مشخص شد که بتن به ظاهر مستحکم و تخریب‎ناپذیر است اما در بلند مدت از درون دچار تخریب و فروپاشی می‎شود و نگهداری از آن سخت است. از این رو ساختمان‏های بروتالیست با گذشت مورد انتقاد قرار گرفتند و از دور خارج شدند.

به طور کلی از زمان شروع سبک بروتالیسم، تا به حال دو نگرش در مورد این سبک وجود دارد. نگرش اول افرادی هستند که ساختمان‎های ساخته شده با این سبک را باعث چشم درد و افسردگی می‎دانند و معتقدند که این ساختمان‎ها باید تخریب شوند.

در مقابل افرادی هستند که بناهای ساخته شده با سبک بروتالیسم را شاهکارهای شکوهمند معماری می‎دانند و معتقدند که به درستی باید حفظ و نگهداری شوند.

جمع بندی

در این مقاله درباره سبک بروتالیسم در معماری صحبت کردیم و به شاخصه ‏های اصلی این سبک اشاره کردیم. گفتیم که این سبک با جنبش مدرنیستی در سال 1950 آغاز شد و تا سال 1970 ادامه یافت و به تدریج در دهه 1980 مورد انتقاد قرار گرفت و از بین رفت.

به طور کلی دو نگرش درباره ساختمان‏های بروتالیسم وجود دارد که برخی آنها را سرد، بیزار کننده و نامناسب تلقی می‏کنند و در مقابل برخی آنها را به عنوان آثار شکوهمند معماری تحسین می‎کنند. همچنین اشاره کردیم که  از مهمترین ویژگی‏های سبک بروتالیسم، استفاده از بتن ساده و بدون تزئینات، با سطوح ناهموار و زبر است. امیدواریم خواندن این مطلب اطلاعات ارزشمندی درباره بروتالیسم در معماری در اختیار شما قرار داده باشد.

سؤالات متداول

سبک بروتالیسم در معماری چیست؟

بروتالیسم سبک معماری است که زیرمجموعه ای از جنبش مدرنیستی است. این سبک با ویژگی‌هایی مانند نماهای بتنی بدون پوشش، اشکال غیرمعمول و زیبایی شناسی منحصربه‌فرد خود شناخته می‌شود.

چرا به این سبک بروتالیسم گفته می‌شود؟

این اصطلاح توسط معمار و نقاش مدرن پیشگام « لوکوربوزیه» که از او به‌عنوان پدر سبک بروتالیسم یاد می‌شود، نشأت گرفته که نخستین بار اصطلاح «بتون بروت» یا بتن خام در فرانسوی را به کار برد.

معروف‌ترین بناهای به سبک بروتالیسم کدامند؟

کتابخانه اصلی دانشگاه کالیفرنیا در سن دیگو، کتابخانه ملی آرژانتین، شهرداری شهر بوستون آمریکا و مجموعه مسکونی هبیتیت شهر مونترال از معروف‌ترین نمونه‌های این سبک معماری در جهان هستند.