بروتالسیم یکی از سبک های معماری است که در اثر جنبش مدرنیستی و واکنش در برابر معماری نوستالژیک در دهه 1950 یعنی درست 5 سال پس از پایان جنگ جهانی دوم با هدف بازسازی سریع‌تر شهرها شکل گرفت و تا سال 1970 ادامه پیدا کرد. خاستگاه سبک بروتالسیم، کشور انگلستان بود و پس از مدت کوتاهی در کشورهای دیگر جهان توسعه یافت.
از آنجایی که این سبک در معماری مدرن، مورد توجه بسیاری از معماران و حتی مردم قرار گرفت، تصمیم گرفتیم این مقاله از وبلاگ زمان استودیو در زمینه طراحی دکوراسیون داخلی منزل را به معرفی بروتالیسم در معماری و عناصر کلیدی این سبک اختصاص بدهیم و معروف‌ترین بناهای جهان که با این سبک ساخته شده است را به شما معرفی کنیم. پس اگر به این مبحث علاقه دارید، توصیه میکنیم تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
تاریخچه بروتالیسم در معماری
همانطور که اشاره کردیم سبک معماری بورتالیسمی، برخواسته از جنبش مدرنیستی اواخر قرن بیستم بود. اصطلاح Brutalism، برای اولین بار توسط معماران بریتانیایی آلیسون و پیتر اسمیتسون که به نمایش مصالح خام، در نمای ساختمان‌ها بودند، به عنوان یک سبک معماری نوین مطرح شد.
البته درست به همان اندازه که آلیسون و پیتر، به عنوان پایه گذاران سبک بروتالیسم در معماری شناخته می‌شوند، نام لوکوربوزیه، معمار سوئیسی-فرانسوی نیز در سبک بروتالیسم دیده و شنیده می‌شود.
بروتالسیم در واقع یک سبک معماری است که در آن، ساختمان‌ها به صورت بتنی، بدون هیچگونه روکش و تزئینات در نمای ساختمان، ساخته می‌شوند. در انگلیس، بروتالیسم برای طراحی مسکن اجتماعی سودمند و کمهزینه، بر اساس اصول سوسیالیستی مورد استفاده قرار گرفت و به سرعت در سایر کشورهای جهان گسترش یافت.
به طور کلی بیشترین کاربرد طرحهای معماری بروتالیستی، در ساخت ساختمانهایی نظیر دانشگاهها، کتابخانه‌ها، دادگاهها و سازمانهای عمومی بود. یکی از اولین ساختمانهایی که به سبک بروتالیسم ساخته شد، یک مجتمع مسکونی بود که پس از جنگ جهانی دوم با عنوان مسکن اجتماعی برای طبقه کاگر در کشور فرانسه شهر مارسی در سال 1952 ساخته شد.
نمای بیرونی این ساختمان، یک قاب بتنی عظیم بدون تزئینات است که واحدهای آپارتمانی آن دیده می‌شوند. در سال 1950 تا 1970 سبک بروتالیسم به سرعت در کشورهای اروپایی، اتحاد جماهیر شوروی و کشورهای شرق آسیا مانند ژاپن به سرعت گسترش یافت.
عناصر کلیدی سبک بروتالیسم
همانطور که اشاره کردیم، بروتالسیم به ساختمان‌های ساخته شده با بتن خام گفته می‌شود که اثری از تزئینات و نماسازی روی آن وجود ندارد. به عبارت دیگر عریان و عاری از هرگونه تزئینات است.
اما اگر بخواهیم لیستی از اصلیترین ویژگیهای سبک بروتالیسم در اختیار شما قرار بدهیم، باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- ساختمان‌های ساخته شده با بلوک های سیمانی
- خطوط ساده و عاری از اشکال مختلف هندسی
- نداشتن تزئینات در بخش نمای ساختمان
- تک رنگ بودن ساختمان و متریال استفاده شده در آن
- سطوح خشن و ناهموار در بخش بیرونی
- استفاد از مصالح مدرن مانند شیشه، فود، سنگ
- پنجره‌های کوچک مستطیلی شکل
- طراحی چهارگوشه و قالب‌بندی نمایان
در یک کلام میتوان گفت ساختمان‌های بروتالیست، با ساختارهای مینیمال و بدون تزئینات شناخته می‌شوند.
معروف‌ترین ساختمان‌ها با سبک معماری بروتالسیم در جهان
در این بخش معروف‌ترین و پرطرفدارترین ساختمان ساخته شده با سبک بروتالیسم و سبک های تلفیقی را در کشورهای مختلف جهان به شما معرفی میکنیم.
کتابخانه اصلی دانشگاه کالیفرنیا در شهر سن دیگو
(GEISEL LIBRARY BY WILLIAM PEREIRA. 1970, SAN DIEGO, CA)
کتابخانه اصلی دانشگاه کالیفرنیا در سن دیگو یکی از معروف‌ترین ساختمانهایی است که با تلفیق سبک بروتالسیم و آیندهنگر (Futurism) ساخته شده است. نمای کتابخانه شبیه دستهایی است که چند کتاب را بالا گرفته است. این ساختمان توسط ویلیام پریرا، یکی از طرفداران سبک بروتالیسم در سال 1970 طراحی و ساخته شده است.
کتابخانه ملی آرژانتین
(NATIONAL LIBRARY OF THE ARGENTINE REPUBLIC BY CLORINDO TESTA. DESIGNED 1961, BUENOS AIRES)
کتابخانه ملی آرژانتین توسط یک معمار آرژانتینی به نام ” ClorindoTesta” در محوطه کاخ Unzué، محل اقامت رئیس جمهور آرژانتین در سال 1961 ساخته شده و اولین ساختمان به سبک بروتالیسم در این کشور است. یک ساختمان بسیار مستحکم و با شکوه که نمای آن تلفیقی از بتن خام و شیشه است و در بخش فوقانی آن پنجره‌های کوچک متوالی دیده می‌شود.
مجموعه مسکونی هبیتیت شهر مونترال
(HABITAT 67 BY MOSHE SAFDIE. 1967, MONTREAL)
جالب است بدانید این مجموعه، در واقع پروژه پایان‌نامه کارشناسی ارشد یک معمار کانادایی – آمریکایی به نام “Moshe Safdie” بود که بعدها در سال 1967 در شهر مونترال کانادا ساخته شد. این بنا با استفاده از بلوک‌های سیمانی پیش ساخته و یکسان ساخته شده است و در آن زمان، برای به نمایش گذاشتن زندگی در حومه شهر با ترکیب فضای سبز، هوای تازه و حریم خصوصی شکل گرفت. در حال حاضر Habitat 67 یکی از معروف‌ترین ساختمان‌های شهر مونترال است.
شهرداری بوستون آمریکا
(BOSTON CITY HALL BY KALLMANN MCKINNELL & KNOWLES. 1968, BOSTON, MA)
شهرداری شهر بوستون آمریکا در دهه 1960 میلادی در حالی ساخته شد که برخی آن را یک ساختمان بسیار زشت و بی روح می‌دانستند و عدهای دیگر از این ساختمان به عنوان عالیترین نمونه معماری آمریکایی یاد میکردند.
ساختمان شهرداری، بر اساس کاربری و عملکرد به سطوح مختلفی تقسیم می‌شود. سطوح پایین اغلب برای مراجعه عموم مردم در نظر گرفته شده و سطوح میانی، محل اقامت مقامات دولتی است.
تلفیق سبک بروتالیسم با دیگر سبک های معماری
در سالهای اخیر شاهد تلفیق سبکهای معماری هستیم به طوریکه در برخی موارد، تشخیص سبکها و مرزبندی آنها از یکدیگر کمی دشوار است. سبک بروتالیسم نیز به واسطه مدرن بودن، یکی از رایجترین سبکهای تلفیقی است.
برای تلفیق این سبک و استفاده از آن در معماری داخلی از انواع رنگ دیوار برای ایجاد کنتراست، چوب برای گرما بخشیدن به محیط و استفاده از منحنیها به جای خطوط ساده به کار گرفته می‌شود. تصاویر زیر، خانه‌ای در شهر بالی اندونزی را نشان میدهد که با استفاده از سبک معماری بروتالیسم تلفیقی طراحی و ساخته شده است.
بروتالیسم در معماری ایران
سبک بروتالیسم، در ایران به اندازه اروپا قدمت دارد و از نخستین نمونه‌های ساخته شده با این سبک میتوان به طراحی سردر دانشگاه تهران در دوره پهلوی اشاره کرد.
ساختمان کتابخانه و خوابگاه دانشگاه شیراز، ساختمان اداری و خوابگاه دانشکده فنی و مهندسی انقلاب، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان از دیگر نمونه‌های سبک بروتالیسم در معماری ایرانی هستند.
یکی از بزرگترین مجموعههای ساخته شده در ایران به سبک بروتالیسم، شهرک اکباتان تهران در سال 1345 است که یکی از مدرنترین شهرکهای مسکونی در ایران می‌باشد.
از دیگر ساختمان‌های معروف بروتالیسمی در ایران میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- موزۀ هنرهای معاصر تهران
- پردیس سینمایی پارک ملت
- ساختمان وزارت کشور
- برج‌های اسکان
سقوط و افول سبک بروتالیسم در معماری
سبک بروتالیسم در معماری، در سالهای 1970 در اوج خود بود و در دهه 1980 به طور فزایندهای مورد انتقاد قرار گرفت و سرد، بی روح و نامناسب شناخته شد و وارد مرحله افول شد.
علاوه بر این به مرور زمان مشخص شد که بتن به ظاهر مستحکم و تخریبناپذیر است اما در بلند مدت از درون دچار تخریب و فروپاشی می‌شود و نگهداری از آن سخت است. از این رو ساختمان‌های بروتالیست با گذشت مورد انتقاد قرار گرفتند و از دور خارج شدند.
به طور کلی از زمان شروع سبک بروتالیسم، تا به حال دو نگرش در مورد این سبک وجود دارد. نگرش اول افرادی هستند که ساختمان‌های ساخته شده با این سبک را باعث چشم درد و افسردگی میدانند و معتقدند که این ساختمان‌ها باید تخریب شوند.
در مقابل افرادی هستند که بناهای ساخته شده با سبک بروتالیسم را شاهکارهای شکوهمند معماری میدانند و معتقدند که به درستی باید حفظ و نگهداری شوند.
جمع بندی
در این مقاله درباره سبک بروتالیسم در معماری صحبت کردیم و به شاخصه های اصلی این سبک اشاره کردیم. گفتیم که این سبک با جنبش مدرنیستی در سال 1950 آغاز شد و تا سال 1970 ادامه یافت و به تدریج در دهه 1980 مورد انتقاد قرار گرفت و از بین رفت.
به طور کلی دو نگرش درباره ساختمان‌های بروتالیسم وجود دارد که برخی آنها را سرد، بیزار کننده و نامناسب تلقی میکنند و در مقابل برخی آنها را به عنوان آثار شکوهمند معماری تحسین میکنند. همچنین اشاره کردیم که از مهمترین ویژگیهای سبک بروتالیسم، استفاده از بتن ساده و بدون تزئینات، با سطوح ناهموار و زبر است. امیدواریم خواندن این مطلب اطلاعات ارزشمندی درباره بروتالیسم در معماری در اختیار شما قرار داده باشد.
سؤالات متداول
سبک بروتالیسم در معماری چیست؟
بروتالیسم سبک معماری است که زیرمجموعه ای از جنبش مدرنیستی است. این سبک با ویژگی‌هایی مانند نماهای بتنی بدون پوشش، اشکال غیرمعمول و زیبایی شناسی منحصربه‌فرد خود شناخته می‌شود.
چرا به این سبک بروتالیسم گفته می‌شود؟
این اصطلاح توسط معمار و نقاش مدرن پیشگام « لوکوربوزیه» که از او به‌عنوان پدر سبک بروتالیسم یاد می‌شود، نشأت گرفته که نخستین بار اصطلاح «بتون بروت» یا بتن خام در فرانسوی را به کار برد.
معروف‌ترین بناهای به سبک بروتالیسم کدامند؟
کتابخانه اصلی دانشگاه کالیفرنیا در سن دیگو، کتابخانه ملی آرژانتین، شهرداری شهر بوستون آمریکا و مجموعه مسکونی هبیتیت شهر مونترال از معروف‌ترین نمونه‌های این سبک معماری در جهان هستند.