هوشنگ سیحون معمار برجسته ایرانی، نامی پرآوازه در عرصه هنر و معماری ایران و جهان است. او با تلفیقی هنرمندانه از سنت و مدرنیته، بناهایی را خلق کرد که نه‌تنها از نظر زیبایی‌شناسی چشم‌نواز هستند، بلکه نمادی از فرهنگ و تاریخ غنی ایران نیز به شمار می‌روند. در این مطلب از طراحی دکوراسیون داخلی لوکس قصد داریم این معمار نامدار را به شما معرفی کنیم و به بررسی مهم‌ترین دستاوردهای این معمار برجسته ایرانی بپردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.
زندگی‌نامه هوشنگ سیحون
هوشنگ سیحون، معمار، نقاش و مجسمه‌ساز برجسته ایرانی، در ۱299 خورشیدی (۱۹۲۰ میلادی) در تهران به دنیا آمد. تحصیلات اولیه خود را در ایران گذراند و سپس برای ادامه تحصیل در رشته معماری به فرانسه رفت. وی در دانشکده هنرهای زیبای پاریس به تحصیل پرداخت و پس از اتمام تحصیلات خود به ایران بازگشت.
بازگشت او به ایران مصادف با دورانی بود که کشور در حال مدرنیزاسیون و نوسازی بود. سیحون با استفاده از آموزه‌های خود در اروپا و همچنین الهام از هنر و معماران معاصر ایران، به خلق آثاری پرداخت که توانست هم زیبایی‌های هنر ایرانی را به نمایش بگذارد و هم پاسخگوی نیازهای روز جامعه باشد.
او در طول دوران حرفه‌ای خود به‌عنوان معمار، نقاش و مجسمه‌ساز فعالیت‌های بسیاری انجام داد و در طراحی و ساخت بناهای بسیار مهمی مانند آرامگاه‌های خیام، کمال‌الملک، نادرشاه افشار، ابن سینا و فردوسی دست داشت. این آثار نه‌تنها به لحاظ معماری که از نظر فرهنگی نیز اهمیت زیادی داشتند و به‌عنوان نمادهایی از هویت ملی ایران شناخته می‌شوند.
علاوه بر فعالیت‌های حرفه‌ای، سیحون در زمینه آموزش نیز نقش مهمی داشت. او به تربیت نسل جدیدی از معماران ایرانی پرداخت که می‌توانستند در مسیر توسعه و نوآوری در معماری ایران گام بردارند. تعهد او به آموزش‌وپرورش استعدادهای جوان در حوزه هنر و معماری تأثیر عمیقی بر جامعه هنری ایران گذاشت.
سیحون نه‌تنها به‌عنوان پدر معماری مدرن ایرانی بلکه به‌عنوان یک شخصیت فرهنگی برجسته در ایران شناخته شده است. او در سال ۱۳93 خورشیدی (2014 میلادی) درگذشت، اما میراث او همچنان به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین چهره‌ها در عرصه معماری و هنر ایران باقی مانده است.
مهم ترین آثار هوشنگ سیحون
هوشنگ سیحون به‌عنوان یکی از پیشگامان معماری مدرن و سبک دکوراسیون داخلی مدرن در ایران، آثار بسیاری را طراحی و اجرا کرده است که برخی از مهم‌ترین و شاخص‌ترین آن‌ها را در ادامه معرفی می‌کنیم:
آرامگاه عمر خیام
آرامگاه عمر خیام در نیشابور توسط هوشنگ سیحون طراحی و ساخته شده است و افتتاح آن به سال ۱۳۴۲ خورشیدی (۱۹۶۳ میلادی) بازمی‌گردد. این آرامگاه نه‌تنها به‌عنوان محلی برای گرامیداشت خیام که به‌عنوان نمادی از تلفیق عمیق معماری ایرانی با مفاهیم فلسفی و ریاضیاتی شناخته می‌شود.
طراحی آرامگاه با الهام از اشکال هندسی و استفاده از عناصر سنتی و مدرن صورت گرفته است. این بنا در یک باغ به مساحت ۲۰ هزار متر مربع قرار دارد و با استفاده از آهن و سنگ ساخته شده، و به شکل گنبدی با ده پایه طراحی شده است که هر پایه با اشکال هندسی و لوزی‌های بزرگ و کوچک به یکدیگر متصل می‌شوند.
مقبره خیام با ساختار فلزی و پوشش بتنی طراحی شده است و با تقسیم‌بندی دهگانه طراحی شده است. شکل کلی بنا به صورت یک هرم ناقص است که از 10 پایه تشکیل شده است. چرا که عدد 10 در ریاضیات و فلسفه از اهمیت بالایی برخوردار است.
ساختار گنبدی آرامگاه با پیوند زدن تیغه‌های مورب که به صورت مارپیچ به سمت بالا حرکت کرده و با یکدیگر تلاقی می‌کنند، شکلی پیچیده و مخروطی مانند را به وجود آورده که از بین لابه‌لای آن‌ها آسمان آبی نیشابور دیده می‌شود. در بالاترین قسمت، یک ستاره پنج‌پر به عنوان نماد شخصیت علمی خیام و علاقه او به ستاره‌شناسی قرار دارد.
در طراحی پیرامون آرامگاه، فضاهای سبز و استخرهای آب نیز به کار رفته‌اند که همچون باغ‌های ایرانی، مکانی برای تأمل و آرامش را فراهم می‌آورند. نورپردازی و جریان آب از ویژگی‌های معماری این بنا است که تأثیری آرام‌بخش و معنوی ایجاد می‌کند.
آرامگاه فردوسی
آرامگاه فردوسی، شاعر نامدار ایرانی و خالق شاهنامه، حماسه ملی ایران، در شهر توس، نزدیک مشهد، واقع شده است. این بنای باشکوه که در سال ۱۳۴۷ (۱۹۶۸ میلادی) به دست هوشنگ سیحون، معمار برجسته ایرانی، بازسازی و تعمیر شد، یکی از شاهکارهای معماری مدرن ایران به شمار می‌رود و نمادی از عظمت فرهنگ و هویت ایرانی است.
این بنا که در اصل توسط کریم طاهرزاده بهزاد در سال 1313 ساخته شده بود، در دهه ۱۳۴۰ به‌شدت آسیب دیده و فرسوده شده بود، در این زمان سیحون با اعمال تغییراتی به‌خصوص در داخل ساختمان، بنا را با برداشتی از آرامگاه کورش هخامنشی بازسازی و مرمت نمود.
ساختمان آرامگاه به شکل مکعبی ساده با بلندی ۱۸ متر و بر روی سکویی بنا شده است. این ساختمان از هفت مکعب کوچک‌تر تشکیل شده که برهم قرار گرفته‌اند، طراحی آن سادگی و درعین‌حال عظمت خاصی به بنا می‌بخشد.
مساحت کلی مجموعه آرامگاه نزدیک به شش هکتار است و شامل باغ آرامگاه، استخر، بنای یادبود، ساختمان‌های اداری، کتابخانه، موزه و امروزه محل آرامگاه‌های مهدی اخوان ثالث و محمدرضا شجریان نیز هست. درست در جوار آرامگاه ابوالقاسم فردوسی، موزه توس، که به نام موزه فردوسی نیز شناخته می‌شود، توسط سیحون طراحی و ساخته شده که از دیگر آثار برجسته این معمار است.
آرامگاه ابن‌سینا
آرامگاه ابن‌سینا، واقع در همدان، ایران، یکی دیگر از آثار مهم معماری مدرن در ایران است که توسط سیحون طراحی و ساخته شده است. این آرامگاه به‌منظور گرامیداشت ابن‌سینا، دانشمند بزرگ و پزشک معروف ایرانی که در قرن چهارم و پنجم هجری می‌زیست، بنا نهاده شده است.
ساختمان آرامگاه در سال ۱۳33 خورشیدی (۱۹54 میلادی) به اتمام رسیده و دارای طراحی مدرن با تأثیراتی از معماری سنتی ایرانی است و در آن تلفیقی از سبک‌های معماری ایران باستان و دوران اسلامی به چشم می‌خورد. این بنا با الهام از برج گنبد قابوس، قدیمی‌ترین بنای تاریخ‌دار اسلامی، طراحی شده و نمادی از دوران زندگی و علم ابن‌سینا است.
در طراحی این آرامگاه، برج‌ها الهام گرفته از گنبد قابوس، باغچه‌ها و آب‌نماها نیز برگرفته از باغ‌ها و حوض‌خانه‌های سنتی ایرانی هستند. نمای بنا با سنگ‌های گرانیت یادآور کاخ‌های باستانی ایران است. آنجا که این آرامگاه به مناسبت گرامیداشت هزاره بوعلی ساخته شده، 10 ستون به‌عنوان نمادی از 10 قرن پس از ابن‌سینا و ۱۲ ستون برج نماد دوازده دانشی است که ابن‌سینا در آن‌ها مهارت داشته است.
در این مجموعه، تالار جنوبی به موزه‌ای تبدیل شده که در آن سکه، سفال، برنز و دیگر اشیاء مربوط به هزاره‌های قبل از میلاد و دوران اسلامی به نمایش گذاشته می‌شود. در تالار شمالی نیز کتابخانه‌ای با ۸۰۰۰ جلد کتاب خطی و چاپی نفیس ایرانی و خارجی وجود دارد. این مکان همچنین دارای بوستانی به شکل نیم‌دایره و تندیس ابن‌سینا با کتابی در دست در ضلع شرقی میدان است.
آرامگاه کمال‌الملک
آرامگاه کمال‌الملک در نیشابور، یکی دیگر از آثار برجسته سیحون و از شاهکارهای معماری مدرن است که با بهره‌گیری از المان‌های سنتی ایرانی، چهره‌ای نو به معماری داده است. این بنا که در هم‌جواری آرامگاه شیخ عطار واقع شده، با آن در هماهنگی و تناسب است؛ به‌گونه‌ای که بازدیدکنندگان در اولین نگاه ممکن است این دو را قسمت‌هایی از یک مجموعه بزرگ‌تر تصور کنند.
آرامگاه کمال‌الملک با طراحی متقارن و استفاده از شش قوس نیم‌دایره که نسبت دهانه به ارتفاع آن‌ها ۱ به ۲/۱ است و چهار قوس متقاطع در اقطار، نمونه‌ای بارز از تلفیق هنر معماری سنتی با فناوری‌های نوین است. این قوس‌های به‌هم‌پیوسته، با پوشش‌های بالایی خود، اشکال مخروطی را شکل می‌دهند که به لحاظ هندسی بسیار خلاقانه و نوآورانه هستند.
کاشی‌کاری معرق استفاده شده در نما، نقوش زیبایی را بر روی سطوح منحنی خلق کرده که به سمت خط تقارن قوس‌ها به‌تدریج کوچک‌تر می‌شوند. این کاشی‌کاری، زادگاه کمال‌الملک، یعنی کاشان را یادآوری می‌کند. تمامی این عناصر طراحی، آرامگاه کمال‌الملک را به یک اثر هنری تبدیل کرده‌اند که به‌عنوان محلی برای گرامیداشت یک هنرمند بزرگ و یک نماد معماری برجسته در ایران شناخته می‌شود.
آرامگاه نادرشاه
آرامگاه نادرشاه افشار، یکی از پادشاهان مشهور تاریخ ایران، در مشهد یکی دیگر از آثار برجسته هوشنگ سیحون است که ساخت آن از سال ۱۳۳۶ تا ۱۳۴۲ به طول انجامیده و در آن ترکیبی از عناصر مدرن و سنتی ایرانی به زیبایی قابل مشاهده است.
بنای اصلی آرامگاه با مساحتی حدود ۱۲ هزار مترمربع، از چهار قسمت تشکیل شده است: تالار مربعی با ابعاد ۵٫۱۵ در ۴٫۸ متر، فضای اصلی مقبره با ابعاد ۱۵ در ۱۵ متر و دو فضای جانبی با عرض تقریبی ۴ متر و ارتفاع ۵٫۲ متر و طراحی آرامگاه بر پایه ترکیب هندسی مربع و مثلث صورت گرفته است.
یکی از نمادهای برجسته در مجموعه آرامگاه نادرشاه، مجسمه‌ای است که توسط مجسمه‌ساز فقید، ابوالحسن صدیقی، خلق شده است. این مجسمه، نادرشاه را سوار بر اسب و به همراه تنی چند از سربازانش نشان می‌دهد که بر روی یک بلوک سنگی بلند قرار گرفته‌اند و به‌عنوان نمادی قدرتمند در مجموعه آرامگاه خودنمایی می‌کند.
تالار مرکزی که به‌صورت مربع طراحی شده، دارای دیوارهای سنگی قرمز است که به معنای جنگ و نبرد و کشته شدن نادرشاه در چادر تعبیر می‌شود و فضای این تالار به‌گونه‌ای طراحی شده که یادآور صحنه‌های جنگی است. ستون‌های اطراف تالار به شکل کلاه نادر طراحی شده‌اند که نشان‌دهنده شکوه و قدرت وی است.
پوشش مقبره تداعی‌کننده چادرهای عشایری است که به زندگی کوچ‌نشینی نادر اشاره دارد، جایی که زندگی او آغاز و به پایان رسیده است. در اطراف باغ مقبره، ساختمان‌های فرعی نظیر سالن اجتماعات، کتابخانه و سرویس‌های بهداشتی قرار دارند که همگی با طراحی کلی آرامگاه هماهنگی دارند.
جمع‌بندی
در این مطلب نگاهی اجمالی به زندگی و آثار هوشنگ سیحون انداختیم. سیحون از جمله مهم ترین معماران ایرانی است که نقشی بی‌بدیل در احیا و نوگرایی معماری ایران ایفا کرد. او با تلفیقی خلاقانه از سنت و مدرنیته، بناهایی خلق کرد که هویت ایرانی را در قالبی نو به نمایش می‌گذارند. آثار سیحون الهام‌بخش نسل‌های بعدی معماران ایرانی بوده و همچنان به‌عنوان نمونه‌هایی از معماری فاخر ایرانی مورد تحسین قرار می‌گیرند.
سؤالات متداول
هوشنگ سیحون کیست؟
هوشنگ سیحون (1299-1393) معمار برجسته ایرانی و پدر معماری مدرن ایرانی بود. او با تلفیقی خلاقانه از سنت و مدرنیته، بناهایی ماندگار خلق کرد که هویت ایرانی را در قالبی نو به نمایش می‌گذارند.
مهم‌ترین آثار هوشنگ سیحون چه هستند؟
از جمله مهم‌ترین آثار او می‌توان به آرامگاه‌های خیام، کمال‌الملک، نادرشاه افشار، ابن‌سینا و بانک سپه اشاره کرد.
هوشنگ سیحون چه نقشی در آموزش معماری داشت؟
سیحون علاوه بر فعالیت‌های حرفه‌ای خود، به تدریس در دانشگاه‌ها و آموزش نسل جدیدی از معماران ایرانی پرداخت و به شکل‌گیری و رشد دانش معماری در ایران کمک شایانی کرد.